The electric field
and its secret
Costis Triandaphyllou pursues his atmospheric trip with the metaphor of lightning : perhaps the field is more obvious today. It, actually, concerns the electric field, a space limited by the awakening of consciousness and the consequent surprise.
Lightning draws attention to the culminating point and the main mark of this consciousness of being in the centre of the sound progress of thunder. Lightning can take place at any moment once it has been announced by the typical rumbling of thunder : its appearance is assertive as the conclusion of the wait that results. It appears as a mark and as a tranquilliser for the existential anxiety in the objects that Costis shows us today, that I wouldn’t hesitate to call philosophical objects or rather existential. Lightning is very clearly appointed as an ontological phenomenon. Non-being has repercussions on the «self» and all the skills of the artist lie in his ingenuousness in catching this delicate moment where everything happens when the lightning takes place by flashing its light.
"Eclat-Eclair" (Light-Lightning): is the title of Costis’ last poem which illustrates by a clairvoyance with no appeal the notion of availability of the being to identify at the most acute moment of consciousness. This is really an existential exercise in the most mental and spiritual sense of the term.
The phenomenon reflects very deeply a secular morality at a human scale : gymnastics of the being and the electric field, which means the electric nature of the universe. What Costis tries to prove through the different devices of his creation, is this possibility at the same time undetermined and endless to which the nature of the sky and of the earth sends us to : the revelation of ourselves.
All of Costis’ art lies in this moment of truth more organic than nature itself which he offers to everyone of us, it is the space of a glance toward the sky. Because in these electronic machines, that Costis uses in his works, there isn’t only the presence of lightning, there is also an implied corollary, the reference to the sky and to our vision, a sky with no dimensional limit that can be resumed in the line of lightning between a cathode and an anode, two electric reference points.
Costis’ working process is globalizing like his wide-ranging conceptual imagination. Lightning’s mark in the sky is of course a metaphor intrinsically poetic and it adapts to any medium, maze, dust from marble or earth, fragments of bronze or iron, lava, a revisited pictorial field.
The important part of the stake lies in the dialectics of the most simple and natural phenomenon, the progress of lightning, between an electric conductor and the opposite, rebelling against the electric stream. Thus Costis’ lightning is inseparable from the fragment of the sky in which it appears and reacts. But this fragment of the sky is the extension itself of the metaphor of electric fire : intangible, invisible, it lies between lightning itself and its physical inscribing which is fragments of bronze, a pictorial surface or a space between two tangible points. This film of the sky, if I may call it so, transcends the metaphor to which it belongs totally and appears as a zone of immaterial sensitivity, indistinguishable from lightning.
With Costis lightning creates its own spiritual environment. So it is a double equation, lightning plus void, that Costis gives us to sense in the electric field. As we can see, the process is rich in meaning. Not only does Costis, the magus, summon lightning, but at the same time he enriches the electric field with all the connotations of a void full where energy spreads freely. This vital energy is the mark of sensitivity. This sensitivity, indissolubly linked to lightning, is its natural field of expansion and communication. Lightning appears as a compact and total phenomenon in its visible and tangible demonstration.
The speed of the electric fire becomes a symbol as soon as it appears. Costis shows the symbolism of fire as it is. That is how he joins Yves Klein’s grand alchemic message. Costis knows that in the heart of void, fires burn. He didn’t hesitate to follow the igneous way to find them, that tremendous effort of introspective intuition is worth it. Costis has based the poetic and human messages of his metaphor in the dialectics of combustion and light. It is not the burning of lightning that invites us to live better, it’s the shine, lightning’s light.
Costis demonstration presents as an exhibition of philosophical objects whose presence have the ultimate justification of enticing us to think about the double valence of the alchemic fire which is at the same time simple and fearsome. It is a way of making us witness the permanent victory of life versus death and of light versus ashes of shade. The electric field has delivered its secret.
Pierre RESTANY, Paris, 13 October 1994
Das elektrische Feld
und sein Geheimnis
Costis setzt seine Reise durch den Äther mit der Metapher des Blitzes fort: Ihr Feld ist heute womöglich klarer abgesteckt. Es handelt sich um das elektrische Feld, genauer gesagt um einen von der Bewußtwerdung und dem mit ihr einhergenden Überraschungseffekt begrenzten Raum.
Der Blitz kennzeichnet im Innern einer wachsenden akustischen Intensität, dem Donner, die kulminierende Phase und den wesentlichen Moment dieser Bewusstwerdung des Seins. Der Blitz kann jeden Augenblick auftreten, sobald er vom charakteristisch rollenden Geräusch des Donners angekündigt wurde : Sein Erscheinen stellt sich als Schlusspunkt der Erwartung dar, die aus ihm resultiert. Er ist das Anzeichen und zugleich die Beruhigung der exitentiellen Angst in den Objekten, die Costis heute zeigt und die ich ohne zu zögern philosophische oder eher existentielle Objekte nennen würde. Der Blitz ist deutlich als ontologisches Phänomen bestimmbar. Das Nicht-Ich l_sst Spuren im Ich; darin ruht alles Talent des Künstlers: Seine Findigkeit, diesen äußersten Augenblick festzuhalten, wenn alles sich löst, der Blitz entsteht und in seiner Helle frei wird.
«Eclat-Eclair» (in Deutsch: Blitz-Glanz), so lautet der Titel von Costis letztem Gedicht, das mit extremer Schärfe jenen Begriff der Verfügbarkeit des Menschen veranschaulicht, sich mit dem spannungsreichsten Moment des Sichbewusstwerdens zu identifizieren. Hier handelt es sich tats_chlich um eine existentielle «Übung», im geistigsten und geistlichsten Sinne der Sprache.
Das Phänomen in seiner menschlichen Dimension, so wie Costis ihm diese verleiht, ist tief in der weltlichen Moral verankert: Der Mensch und seine Beziehung zum elektrischen Feld, das heißt zur elektrischen Beschaffenheit des Universums. Was uns Costis mittels seiner verschiedenen Arbeiten beweisen will, sind die sowohl indeterminierten als auch unendlichen Möglichkeiten, die das Wesen des Himmels und der Erde auf uns zurückstrahlt: Die Offenbarung unseres Selbst.
Costis Installationen beruhen auf diesem Moment der Wahrheit, organischer noch als die Natur ihn schaffen kann, alle und jeden betreffend, im Zeitraum eines Blickes zum Himmel. Denn die in seine Werke integrierten elektronischen Apparate erzeugen nicht nur den Blitz, sondern bergen auch seine impliziten Korollarien, die Brücke zum Himmel und unserem Sehen; zu einem grenzenlosen Himmel, der sich im Lichtbogen zwischen zwei Elektroden, einer Kathode und einer Anode, konzentriert.
Costis Vorgehen hat den Anspruch global zu sein, sich gleichermaßen mit der Fülle seiner konzeptuellen Phantasie zu decken. Der Blitz, seine Erscheinung am Himmel, ist selbstverständlich eine poetische Metapher und diese kann mit vielen Mitteln umgesetzt werden, sei es in einem Labyrinth, mit Marmorstaub, Erde, Bronze- und Eisensplittern oder Lava: Der Künstler dekliniert sein Wirkungsfeld.
Ins Gewicht fällt nur die schlichte Dialektik eines Naturereignisses; die Bahn des Blitzes zwischen leitenden Materialien und ihrem Gegenpol, der sich dem elektrischen Fluss widersetzt. So ist Costis Blitz untrennbar vom Himmelsausschnitt, in dem er erscheint, sich fortsetzt und zurückgeworfen wird. Doch genau dieser Himmelsausschnitt ist die Fortsetzung der Metapher vom elektrischen Feuer: Nicht fassbar, unsichtbar, steht sie zwischen dem Blitz selbst und seinem materiellen Auftreten, das die Form von Bronzestaub annehmen kann, zur bildnerischen Fläche oder dem Raum zwischen zwei empfindlichen Punkten wird. Dieses Stückchen Himmel transzendiert sozusagen die Metapher, deren absolutes Teil es ist und stellt sich als ein vom Blitz untrennbarer Bereich immaterieller Sensibilität dar.
Der Blitz bei Costis schafft seine spirituelle Umgebung. Es handelt sich um eine Doppelgleichung; der Blitz schafft auch Leere, die Costis dem Betrachter im elektromagnetischen Feld suggeriert. Wie man sieht, eine sinnreiche Erfindung. Costis wirkt als Magier, er ruft nicht nur den Blitz herbei, sondern verleiht dem elektrischen Feld auch alle Konnotationen einer ausgefüllten Leere, in der sich Energie frei entfalten kann. Diese vitale Energie ist das Zeichen schlechthin von Sensibilität. Und diese Sensibilität wiederum, die unlösbar mit dem Blitz verbunden ist, stellt ihr natürliches Entwicklungs- und Kommunikationsfeld dar. Der Blitz, zugleich sichtbar und fühlbar, erscheint als ein kompaktes und totales Phänomen.
Das elektrische Feuer, grell und gewaltig, wird sobald es aufleuchtet unmittelbar zum Symbol. Costis demonstriert uns die Symbolik des Feuers in ihrem reinsten Zustand. Dabei schlieât er sich der Message des groâen Alchimisten Yves Klein an. Costis weiss vom Feuer, das mitten in der Leere brennt. Er hat ohne Zögern die glühende Bahn eingeschlagen, um nach diesem Feuer zu suchen, denn seine enorme, introspektive Intuitionskraft lohnt den schwierigen Weg. Inmitten der immensen Leere des Himmels ist Feuer, das hell leuchtet und Feuer, das brennt. Auf die Dialektik des Verbrennens und des Lichts hat Costis die poetische und menschliche Message seiner Metapher aufgebaut. Nicht der brennende Blitz appeliert uns an ein besseres Leben: Nur sein helles Leuchten, der Glanz des Blitzes.
Costis Objekte bilden also zweifellos eine Austellung philophischer Natur; ihre Präsenz bietet als äußerste Rechtfertigung die einfache aber furchtbare Tatsache, uns zur Reflexion über die doppelte Wertigkeit des alchmistischen Feuers anzuregen. Eine Art, uns den beständigen Sieg des Lebens über den Tod und des Lichts über die Asche des Dunkel erkennen zu lassen. Das elektrische Feld hat sein Geheimnis preisgegben.
Pierre RESTANY, Paris, den 13. Oktober 1994.
Le champ électrique
et son secret
Costis poursuit son voyage aérien sur la métaphore de la foudre: aujourd'hui peut-être le champ en est-il plus explicite. C'est en effet, du champ électrique dont il s'agit c’est-à-dire d'un espace délimité par l’éveil de la conscience et la surprise conséquente.
La foudre marque au sein de la progression sonore du tonnerre le stade culminant et la marque essentielle de cette conscience d’être. La foudre peut se manifester a tout moment une fois qu'elle a été annoncée par le roulement caractéristique du tonnerre: son apparition s'affirme comme la conclusion de l’attente qui en résulte. Elle est la marque et en même temps le calmant de l’angoisse existentielle dans les objets que nous présente aujourd'hui Costis et que je n’hésiterai pas à appeler des objets philosophiques ou plutôt existentiels. La foudre est très clairement assignée en tant que phénomène ontologique. Le non-être se répercute dans le moi et tout le talent de l’artiste réside dans son ingéniosité à capter ce moment délicat, ou tout se passe quand l’éclair se produit en manifestant son éclat.
«"Eclat-Eclair": tel est le titre du dernier poème de Costis qui illustre avec une clairvoyance sans appel cette notion de la disponibilité de l’être à s'identifier au moment le plus aigu de sa prise de conscience. Il s'agit là vraiment d'un exercice existentiel dans le sens le plus mental et spirituel de la parole.
Le phénomène dans la portée humaine que lui donne Costis relève très profondément de la morale laïque : une gymnastique de l’être par rapport au champ électrique, c’est-à-dire à la nature électrique de l'univers. Ce que Costis cherche à nous prouver à travers les différants dispositifs de sa création, c'est cette possibilité à la fois déterminée et infinie à laquelle la nature du ciel et de la terre nous renvoie : notre propre révélation à nous-mêmes.
Tout l’art de Costis réside dans cet instant de vérité plus organique que nature qu'il offre à nous tous sans exception dans l’espace d'un regard tourné vers le ciel. Car dans les machines électroniques que Costis place dans ses oeuvres, il n'y a pas seulement la présence de la foudre, mais aussi sons corollaire implicite, la référence au ciel et à notre vision, un ciel qui n'a pas de limite dimensionnelles et qui peut se résumer dans la ligne d’un éclair entre une cathode et une anode, entre deux points de référence électrique.
Le procédé de Costis est globalisant, à l’envergure de son imagination conceptuelle. La marque de la dans le ciel est bien évidemment une métaphore intrinsèquement poétique et elle peut prendre tout le support, en labyrinthe la poussière de marbre ou de terre, les fragments de bronze ou de fer, la lave, un champ pictural revisité.
L’important de l’enjeu réside dans la dialectique la plus simple du phénomène naturel, le cheminement de la foudre entre des corps conducteurs et leurs contraires rebelles à la diffusion du flux électrique. Ainsi, la foudre de Costis est inséparable du fragment du ciel au sein duquel elle apparaît et se répercute. Mais ce fragment de ciel est la prolongation même de la métaphore du feu électrique: inpalpable, invisible, elle se situe entre la foudre elle-même et son espace d’inscription matérielle, qui est les fragments de bronze, la surface picturale ou l’espace entre deux points sensibles. Cette pellicule de ciel, si je puisse dire, transcende donc la métaphore dont elle fait intégralement partie et se présente comme une zone de sensibilité immatérielle, indissociable de la foudre.
La foudre chez Costis crée son environnement spirituel. C’est donc une équation double, foudre plus vide, que Costis nous donne à pressentir dans le champ électrique. L’opération comme on le voit est riche de sens. Non seulement Costis, le mage, convoque la foudre, mais en même temps il enrichit le champ électrique de toutes les connotations d'un vide plein de l’énergie se diffuse librement. Cette élégie vitale est la marque même de la sensibilité. Cette sensibilité qui se trouve indissolublement liée à la foudre en est le champ naturel d'expansion et de communication. La foudre apparaít comme un phénomène compact et total dans sa manifestation à la fois visible et sensible.
Dans son intervention fulgurante, le feu électrique devient symbole au moment même de son apparition. Ce que Costis nous donne à voir, c'est la symbolique du feu à l’état pur. Et il rejoint par le grand message alchimique d'Yves Klein. Costis sait qu'au coeur du vide il y a des feux qui brillent. Il n'a pas hésite à emprunter la voie ignée pour les rechercher, car cet immense effort d'intuition introspective en vaut la peine. Au coeur du grand vide du ciel, il y a des feux qui brûlent et il y a aussi des feux qui brillent. C'est sur la dialectique de la combustion et de la lumiére que Costis a basé le message poétique et humain de sa métaphore. Ce n'est pas la foudre qui brúle qui nous appelle e mieux vivre: c'est bien celle qui brille, celle de l’éclat de l’éclair.
La manifestation de Costis se présente donc bien comme une exposition d'objets philosophiques dont la présence a pour ultime justification le fait à la fois simple et redoutable de nous inciter à une réflexion sur la double valence du feu alchimique. Une manière de nous faire assister à la victoire permanente de la vie sur la mort et de la lumière sur les cendres de l’ombre. Le champ électrique a livré son secret.
Pierre RESTANY, Paris le 13 octobre 1994
Το ηλεκτρικό πεδίο
και το μυστικό του
Ο Κωστής Τριανταφύλλου συνεχίζει το αέρινο ταξίδι του πάνω στη μεταφορική έννοια του κεραυνού: σήμερα αυτό ίσως γίνεται πεδίο πιο εύληπτο. Είναι πράγματι το ηλεκτρικό πεδίο στο οποίο αναφέρεται, δηλαδή ένας οριοθετημένος χώρος από την αφύπνιση της συνείδησης και την έκπληξη που συνεπάγεται.
Ο κεραυνός σηματοδοτεί στο βάθος της προοδευτικής ηχητικής διαδοχής της βροντής το ύψιστο στάδιο και το ουσιαστικό σημείο αυτής της συνείδησης του είναι. Ο κεραυνός μπορεί να εκδηλωθεί ανά πάσα στιγμή από την ώρα που έχει αναγγελθεί από το χαρακτηριστικό βόμβο της βροντής: η εμφάνισή του δηλώνεται σαν ο φυσικός επίλογος της αναμονής. Είναι το σημείο και συγχρόνως όμως το ηρεμιστικό της υπαρξιακής αγωνίας που εμπεριέχεται μέσα στα αντικείμενα που μας παρουσιάζει σήμερα ο Κωστής Τριανταφύλλου και που δεν θα διστάσω να τα ονομάσω αντικείμενα φιλοσοφικά ή μάλλον υπαρξιακά. Ο κεραυνός είναι με μεγάλη σαφήνεια προσδιορισμένος ως οντολογικό φαινόμενο. Το μη είναι αντανακλάται στο εγώ και όλο το ταλέντο του καλλιτέχνη έγκειται στην ευφυία του να συλλάβει αυτή τη λεπτή στιγμή, όπου όλα συμβαίνουν όταν παράγεται η αστραπή εκδηλώνοντας τη λάμψη της.
«Eclat Eclair»*: Αυτός είναι ο τίτλος του τελευταίου ποιήματος του Κωστή Τριανταφύλλου το οποίο διασαφηνίζει με μία ανέκκλητη διορατικότητα αυτή την έννοια της ετοιμότητας του είναι, έτσι ώστε να ανακαλύψει την ταυτότητά του τη στιγμή την πιο κρίσιμη της συνειδητοποίησής του. Πραγματικά πρόκειται εδώ για υπαρξιακή άσκηση με την έννοια την πιο διανοητική και πνευματική του λόγου.
Το φαινόμενο αυτό μέσα στην ανθρώπινη διάσταση που του δίνει ο Κωστής Τριανταφύλλου, ανάγεται ουσιαστικά στην «ελεύθερη» ηθική (morale Iaique) άσκηση του είναι σε σχέση με το ηλεκτρικό πεδίο, δηλαδή την ηλεκτρική φύση του σύμπαντος. Αυτό που ο καλλιτέχνης επιδιώκει να μας καταδείξει δια μέσου των διαφορετικών μηχανισμών της δημιουργίας τoυ, είναι αυτή η δυνατότητα συγχρόνως μη καθορισμένη και απεριόριστη, στην οποία η φύση του ουρανού και της γης μας παραπέμπει: στην αποκάλυψη του εαυτού μας από εμάς τους ίδιους.
Όλη η τέχνη του ενυπάρχει μέσα σ' αυτή τη στιγμή της αλήθειας ουσιαστικά πιο οργανικής και από τη φύση ακόμα, που προσφέρει σε όλους μας, χωρίς εξαίρεση μέσα στο διάστημα ενός βλέμματος στραμμένου στον ουρανό. Γιατί μέσα στις ηλεκτρονικές μηχανές που τοποθετεί στα έργα του, δεν υπάρχει μόνο η παρουσία του κεραυνού, αλλά επίσης η υπονοούμενη φυσική συνέπεια, δηλαδή η αναφορά στον ουρανό και στην οπτική μας, έναν ουρανό που δεν έχει όρια δυσδιάστατα και που μπορεί να συνοψιστεί στη γραμμή μίας αστραπής ανάμεσα στους δύο πόλους, ανάμεσα σε δύο σημεία ηλεκτρικού συσχετισμού.
Η μέθοδος της αντίληψης του Κωστή Τριανταφύλλου είναι σφαιρική, σε συνάρτηση με την εννοιολογική του φαντασία Το σημείο του κεραυνού στον ουρανό είναι προφανώς μια μεταφορική έννοια ουσιωδώς ποιητική και μπορεί να δεχτεί όλους τους φορείς, έναν λαβύρινθο, μαρμαρόσκονη, γη, θραύσματα μπρούντζου ή σίδερου, λάβα, ή ένα εικαστικό πεδίο επαναπροσδιορισμένο.
Το σημαντικό της πρότασης που καταθέτει, βρίσκεται μέσα στην πιο απλή διαλεκτική του φυσικού φαινομένου, τη διαδοχική πορεία του κεραυνού, ανάμεσα σε αγώγιμα στοιχεία και τα αντίθετά τους, αυτά που αρνούνται να επιτρέψουν να διανεμηθεί το ηλεκτρικό ρευστό. Έτσι ο κεραυνός του Κωστή Τριανταφύλλου είναι αξεχώριστος από το τμήμα του ουρανού μέσα στο οποίο ο κεραυνός εμφανίζεται και εξαπλώνεται. Αυτό όμως το κομμάτι του ουρανού είναι η ίδια η προέκταση της μεταφορικής έννοιας της ηλεκτρικής φωτιάς: άπιαστη, αόρατη, βρίσκεται ανάμεσα στον ίδιο τον κεραυνό και το υλικό διάστημα της εγγραφής του, που είναι τα θραύσματα του μπρούντζου, η εικαστική επιφάνεια ή το διάστημα ανάμεσα σε δύο ευαίσθητα σημεία. Αυτή η ταινία ουρανού, θάλεγα υπερυψώνει λοιπόν αυτή τη μεταφορική έννοια που αποτελεί απόλυτο τμήμα της και παρουσιάζεται σαν μία ζώνη άυλης ευαισθησίας, άρρηκτα συνδεδεμένης με τον κεραυνό.
Ο κεραυνός στο έργο του Κωστή Τριανταφύλλου βρίσκει το πνευματικό του περιβάλλον. Είναι λοιπόν μια διπλή ενότητα, κεραυνός συν κενό, την οποία ο Κωστής Τριανταφύλλου μας δίνει να διαισθανθούμε μέσα στο ηλεκτρικό πεδίο. Το εγχείρημα όπως το αντιλαμβανόμαστε είναι πλούσιο σε νοήματα. Όχι μόνον ο Κωστής Τριανταφύλλου, ο μάγος, συγκαλεί τον κεραυνό, αλλά ταυτόχρονα εμπλουτίζει το ηλεκτρικό πεδίο με όλες τις συνδηλωτικές έννοιες ενός κενού γεμάτου, όπου η ενέργεια κατανέμεται ελεύθερα. Αυτή η ζωογόνος ενέργεια είναι ο κατ΄ εξοχήν ορισμός της ευαισθησίας. Αυτή η ευαισθησία που βρίσκεται αδιάρρηκτα συνδεδεμένη με τον κεραυνό είναι από μόνη της το φυσικό πεδίο της ανάπτυξης και της επικοινωνίας. Ο κεραυνός εμφανίζεται σαν ένα φαινόμενο συμπαγές και ολοκληρωμένο κατά τη διάρκεια της εκδήλωσής του, που είναι ταυτόχρονα ορατή και ευαίσθητη.
Μέσα στην αστραποβόλο παρέμβασή τoυ, η ηλεκτρική φωτιά γίνεται σύμβολο την ίδια στιγμή της εμφάνισής της. Αυτό που o Κωστής Τριανταφύλλου μας προτείνει να δούμε είναι η συμβολική της φωτιάς στην καθαρή μορφή της. Και ανταμώνει έτσι μ΄ αυτόν τον τρόπο το μεγάλο αλχημικό μήνυμα του Yves Klein. Ο Κωστής Τριανταφύλλου ξέρει ότι στο κέντρο του κενού υπάρχουν φωτιές που καίνε. Δεν δίστασε να δανειστεί την πύρινη οδό για να τις αναζητήσει, γιατί αυτή η τεράστια προσπάθεια αυτογνωσιακής ενδοσκόπησης αξίζει τον κόπο. Στο κέντρο του μεγάλου κενού του oυραvoύ, υπάρχουν φωτιές που λάμπουν και υπάρχουν ακόμη φωτιές που καίνε. Είναι πάνω στη διαλεκτική της ανάφλεξης και του φωτός που ο Κωστής Τριανταφύλλου στήριξε το ανθρώπινο και ποιητικό μήνυμα της μεταφορικής του έννοιας. Δεν είναι ο κεραυνός που καίει, που μας καλεί να σβήσουμε καλύτερα: είναι πράγματι αυτός που λάμπει, αυτός της λάμψης της αστραπής.
Η έκφραση του Κωστή Τριανταφύλλου παρουσιάζεται πραγματικά λοιπόν σαν μια έκθεση φιλοσοφικών αντικειμένων των οποίων η παρουσία έχει σαν μια έσχατη δικαίωση το γεγονός, συνάμα απλό αλλά και τρομερό, να μας παρακινήσει σε ένα στοχασμό πάνω στη διπλή διάσταση της αλχημικής φωτιάς. Ένας τρόπος να μας κάνει να δούμε από κοντά τη διαρκή νίκη της ζωής πάνω στο θάνατο και του φωτός πάνω στις στάχτες της σκιάς. Το ηλεκτρικό πεδίο πρόδωσε το μυστικό του.
Pierre Restany, Παρίσι, 13 Οκτωβρίου 1994
Μετάφραση: Ευγενία Παπαθωμά
* Σημ. της μτφρ.: Ιclat-Eclair ηχητικός και εννοιολογικός τίτλος στα γαλλικά, όπου το θclat εκλαμβάνεται σαν λάμψη ή και σαν θραύσμα, έκρηξη, κλέος.
and its secret
Costis Triandaphyllou pursues his atmospheric trip with the metaphor of lightning : perhaps the field is more obvious today. It, actually, concerns the electric field, a space limited by the awakening of consciousness and the consequent surprise.
Lightning draws attention to the culminating point and the main mark of this consciousness of being in the centre of the sound progress of thunder. Lightning can take place at any moment once it has been announced by the typical rumbling of thunder : its appearance is assertive as the conclusion of the wait that results. It appears as a mark and as a tranquilliser for the existential anxiety in the objects that Costis shows us today, that I wouldn’t hesitate to call philosophical objects or rather existential. Lightning is very clearly appointed as an ontological phenomenon. Non-being has repercussions on the «self» and all the skills of the artist lie in his ingenuousness in catching this delicate moment where everything happens when the lightning takes place by flashing its light.
"Eclat-Eclair" (Light-Lightning): is the title of Costis’ last poem which illustrates by a clairvoyance with no appeal the notion of availability of the being to identify at the most acute moment of consciousness. This is really an existential exercise in the most mental and spiritual sense of the term.
The phenomenon reflects very deeply a secular morality at a human scale : gymnastics of the being and the electric field, which means the electric nature of the universe. What Costis tries to prove through the different devices of his creation, is this possibility at the same time undetermined and endless to which the nature of the sky and of the earth sends us to : the revelation of ourselves.
All of Costis’ art lies in this moment of truth more organic than nature itself which he offers to everyone of us, it is the space of a glance toward the sky. Because in these electronic machines, that Costis uses in his works, there isn’t only the presence of lightning, there is also an implied corollary, the reference to the sky and to our vision, a sky with no dimensional limit that can be resumed in the line of lightning between a cathode and an anode, two electric reference points.
Costis’ working process is globalizing like his wide-ranging conceptual imagination. Lightning’s mark in the sky is of course a metaphor intrinsically poetic and it adapts to any medium, maze, dust from marble or earth, fragments of bronze or iron, lava, a revisited pictorial field.
The important part of the stake lies in the dialectics of the most simple and natural phenomenon, the progress of lightning, between an electric conductor and the opposite, rebelling against the electric stream. Thus Costis’ lightning is inseparable from the fragment of the sky in which it appears and reacts. But this fragment of the sky is the extension itself of the metaphor of electric fire : intangible, invisible, it lies between lightning itself and its physical inscribing which is fragments of bronze, a pictorial surface or a space between two tangible points. This film of the sky, if I may call it so, transcends the metaphor to which it belongs totally and appears as a zone of immaterial sensitivity, indistinguishable from lightning.
With Costis lightning creates its own spiritual environment. So it is a double equation, lightning plus void, that Costis gives us to sense in the electric field. As we can see, the process is rich in meaning. Not only does Costis, the magus, summon lightning, but at the same time he enriches the electric field with all the connotations of a void full where energy spreads freely. This vital energy is the mark of sensitivity. This sensitivity, indissolubly linked to lightning, is its natural field of expansion and communication. Lightning appears as a compact and total phenomenon in its visible and tangible demonstration.
The speed of the electric fire becomes a symbol as soon as it appears. Costis shows the symbolism of fire as it is. That is how he joins Yves Klein’s grand alchemic message. Costis knows that in the heart of void, fires burn. He didn’t hesitate to follow the igneous way to find them, that tremendous effort of introspective intuition is worth it. Costis has based the poetic and human messages of his metaphor in the dialectics of combustion and light. It is not the burning of lightning that invites us to live better, it’s the shine, lightning’s light.
Costis demonstration presents as an exhibition of philosophical objects whose presence have the ultimate justification of enticing us to think about the double valence of the alchemic fire which is at the same time simple and fearsome. It is a way of making us witness the permanent victory of life versus death and of light versus ashes of shade. The electric field has delivered its secret.
Pierre RESTANY, Paris, 13 October 1994
Das elektrische Feld
und sein Geheimnis
Costis setzt seine Reise durch den Äther mit der Metapher des Blitzes fort: Ihr Feld ist heute womöglich klarer abgesteckt. Es handelt sich um das elektrische Feld, genauer gesagt um einen von der Bewußtwerdung und dem mit ihr einhergenden Überraschungseffekt begrenzten Raum.
Der Blitz kennzeichnet im Innern einer wachsenden akustischen Intensität, dem Donner, die kulminierende Phase und den wesentlichen Moment dieser Bewusstwerdung des Seins. Der Blitz kann jeden Augenblick auftreten, sobald er vom charakteristisch rollenden Geräusch des Donners angekündigt wurde : Sein Erscheinen stellt sich als Schlusspunkt der Erwartung dar, die aus ihm resultiert. Er ist das Anzeichen und zugleich die Beruhigung der exitentiellen Angst in den Objekten, die Costis heute zeigt und die ich ohne zu zögern philosophische oder eher existentielle Objekte nennen würde. Der Blitz ist deutlich als ontologisches Phänomen bestimmbar. Das Nicht-Ich l_sst Spuren im Ich; darin ruht alles Talent des Künstlers: Seine Findigkeit, diesen äußersten Augenblick festzuhalten, wenn alles sich löst, der Blitz entsteht und in seiner Helle frei wird.
«Eclat-Eclair» (in Deutsch: Blitz-Glanz), so lautet der Titel von Costis letztem Gedicht, das mit extremer Schärfe jenen Begriff der Verfügbarkeit des Menschen veranschaulicht, sich mit dem spannungsreichsten Moment des Sichbewusstwerdens zu identifizieren. Hier handelt es sich tats_chlich um eine existentielle «Übung», im geistigsten und geistlichsten Sinne der Sprache.
Das Phänomen in seiner menschlichen Dimension, so wie Costis ihm diese verleiht, ist tief in der weltlichen Moral verankert: Der Mensch und seine Beziehung zum elektrischen Feld, das heißt zur elektrischen Beschaffenheit des Universums. Was uns Costis mittels seiner verschiedenen Arbeiten beweisen will, sind die sowohl indeterminierten als auch unendlichen Möglichkeiten, die das Wesen des Himmels und der Erde auf uns zurückstrahlt: Die Offenbarung unseres Selbst.
Costis Installationen beruhen auf diesem Moment der Wahrheit, organischer noch als die Natur ihn schaffen kann, alle und jeden betreffend, im Zeitraum eines Blickes zum Himmel. Denn die in seine Werke integrierten elektronischen Apparate erzeugen nicht nur den Blitz, sondern bergen auch seine impliziten Korollarien, die Brücke zum Himmel und unserem Sehen; zu einem grenzenlosen Himmel, der sich im Lichtbogen zwischen zwei Elektroden, einer Kathode und einer Anode, konzentriert.
Costis Vorgehen hat den Anspruch global zu sein, sich gleichermaßen mit der Fülle seiner konzeptuellen Phantasie zu decken. Der Blitz, seine Erscheinung am Himmel, ist selbstverständlich eine poetische Metapher und diese kann mit vielen Mitteln umgesetzt werden, sei es in einem Labyrinth, mit Marmorstaub, Erde, Bronze- und Eisensplittern oder Lava: Der Künstler dekliniert sein Wirkungsfeld.
Ins Gewicht fällt nur die schlichte Dialektik eines Naturereignisses; die Bahn des Blitzes zwischen leitenden Materialien und ihrem Gegenpol, der sich dem elektrischen Fluss widersetzt. So ist Costis Blitz untrennbar vom Himmelsausschnitt, in dem er erscheint, sich fortsetzt und zurückgeworfen wird. Doch genau dieser Himmelsausschnitt ist die Fortsetzung der Metapher vom elektrischen Feuer: Nicht fassbar, unsichtbar, steht sie zwischen dem Blitz selbst und seinem materiellen Auftreten, das die Form von Bronzestaub annehmen kann, zur bildnerischen Fläche oder dem Raum zwischen zwei empfindlichen Punkten wird. Dieses Stückchen Himmel transzendiert sozusagen die Metapher, deren absolutes Teil es ist und stellt sich als ein vom Blitz untrennbarer Bereich immaterieller Sensibilität dar.
Der Blitz bei Costis schafft seine spirituelle Umgebung. Es handelt sich um eine Doppelgleichung; der Blitz schafft auch Leere, die Costis dem Betrachter im elektromagnetischen Feld suggeriert. Wie man sieht, eine sinnreiche Erfindung. Costis wirkt als Magier, er ruft nicht nur den Blitz herbei, sondern verleiht dem elektrischen Feld auch alle Konnotationen einer ausgefüllten Leere, in der sich Energie frei entfalten kann. Diese vitale Energie ist das Zeichen schlechthin von Sensibilität. Und diese Sensibilität wiederum, die unlösbar mit dem Blitz verbunden ist, stellt ihr natürliches Entwicklungs- und Kommunikationsfeld dar. Der Blitz, zugleich sichtbar und fühlbar, erscheint als ein kompaktes und totales Phänomen.
Das elektrische Feuer, grell und gewaltig, wird sobald es aufleuchtet unmittelbar zum Symbol. Costis demonstriert uns die Symbolik des Feuers in ihrem reinsten Zustand. Dabei schlieât er sich der Message des groâen Alchimisten Yves Klein an. Costis weiss vom Feuer, das mitten in der Leere brennt. Er hat ohne Zögern die glühende Bahn eingeschlagen, um nach diesem Feuer zu suchen, denn seine enorme, introspektive Intuitionskraft lohnt den schwierigen Weg. Inmitten der immensen Leere des Himmels ist Feuer, das hell leuchtet und Feuer, das brennt. Auf die Dialektik des Verbrennens und des Lichts hat Costis die poetische und menschliche Message seiner Metapher aufgebaut. Nicht der brennende Blitz appeliert uns an ein besseres Leben: Nur sein helles Leuchten, der Glanz des Blitzes.
Costis Objekte bilden also zweifellos eine Austellung philophischer Natur; ihre Präsenz bietet als äußerste Rechtfertigung die einfache aber furchtbare Tatsache, uns zur Reflexion über die doppelte Wertigkeit des alchmistischen Feuers anzuregen. Eine Art, uns den beständigen Sieg des Lebens über den Tod und des Lichts über die Asche des Dunkel erkennen zu lassen. Das elektrische Feld hat sein Geheimnis preisgegben.
Pierre RESTANY, Paris, den 13. Oktober 1994.
Le champ électrique
et son secret
Costis poursuit son voyage aérien sur la métaphore de la foudre: aujourd'hui peut-être le champ en est-il plus explicite. C'est en effet, du champ électrique dont il s'agit c’est-à-dire d'un espace délimité par l’éveil de la conscience et la surprise conséquente.
La foudre marque au sein de la progression sonore du tonnerre le stade culminant et la marque essentielle de cette conscience d’être. La foudre peut se manifester a tout moment une fois qu'elle a été annoncée par le roulement caractéristique du tonnerre: son apparition s'affirme comme la conclusion de l’attente qui en résulte. Elle est la marque et en même temps le calmant de l’angoisse existentielle dans les objets que nous présente aujourd'hui Costis et que je n’hésiterai pas à appeler des objets philosophiques ou plutôt existentiels. La foudre est très clairement assignée en tant que phénomène ontologique. Le non-être se répercute dans le moi et tout le talent de l’artiste réside dans son ingéniosité à capter ce moment délicat, ou tout se passe quand l’éclair se produit en manifestant son éclat.
«"Eclat-Eclair": tel est le titre du dernier poème de Costis qui illustre avec une clairvoyance sans appel cette notion de la disponibilité de l’être à s'identifier au moment le plus aigu de sa prise de conscience. Il s'agit là vraiment d'un exercice existentiel dans le sens le plus mental et spirituel de la parole.
Le phénomène dans la portée humaine que lui donne Costis relève très profondément de la morale laïque : une gymnastique de l’être par rapport au champ électrique, c’est-à-dire à la nature électrique de l'univers. Ce que Costis cherche à nous prouver à travers les différants dispositifs de sa création, c'est cette possibilité à la fois déterminée et infinie à laquelle la nature du ciel et de la terre nous renvoie : notre propre révélation à nous-mêmes.
Tout l’art de Costis réside dans cet instant de vérité plus organique que nature qu'il offre à nous tous sans exception dans l’espace d'un regard tourné vers le ciel. Car dans les machines électroniques que Costis place dans ses oeuvres, il n'y a pas seulement la présence de la foudre, mais aussi sons corollaire implicite, la référence au ciel et à notre vision, un ciel qui n'a pas de limite dimensionnelles et qui peut se résumer dans la ligne d’un éclair entre une cathode et une anode, entre deux points de référence électrique.
Le procédé de Costis est globalisant, à l’envergure de son imagination conceptuelle. La marque de la dans le ciel est bien évidemment une métaphore intrinsèquement poétique et elle peut prendre tout le support, en labyrinthe la poussière de marbre ou de terre, les fragments de bronze ou de fer, la lave, un champ pictural revisité.
L’important de l’enjeu réside dans la dialectique la plus simple du phénomène naturel, le cheminement de la foudre entre des corps conducteurs et leurs contraires rebelles à la diffusion du flux électrique. Ainsi, la foudre de Costis est inséparable du fragment du ciel au sein duquel elle apparaît et se répercute. Mais ce fragment de ciel est la prolongation même de la métaphore du feu électrique: inpalpable, invisible, elle se situe entre la foudre elle-même et son espace d’inscription matérielle, qui est les fragments de bronze, la surface picturale ou l’espace entre deux points sensibles. Cette pellicule de ciel, si je puisse dire, transcende donc la métaphore dont elle fait intégralement partie et se présente comme une zone de sensibilité immatérielle, indissociable de la foudre.
La foudre chez Costis crée son environnement spirituel. C’est donc une équation double, foudre plus vide, que Costis nous donne à pressentir dans le champ électrique. L’opération comme on le voit est riche de sens. Non seulement Costis, le mage, convoque la foudre, mais en même temps il enrichit le champ électrique de toutes les connotations d'un vide plein de l’énergie se diffuse librement. Cette élégie vitale est la marque même de la sensibilité. Cette sensibilité qui se trouve indissolublement liée à la foudre en est le champ naturel d'expansion et de communication. La foudre apparaít comme un phénomène compact et total dans sa manifestation à la fois visible et sensible.
Dans son intervention fulgurante, le feu électrique devient symbole au moment même de son apparition. Ce que Costis nous donne à voir, c'est la symbolique du feu à l’état pur. Et il rejoint par le grand message alchimique d'Yves Klein. Costis sait qu'au coeur du vide il y a des feux qui brillent. Il n'a pas hésite à emprunter la voie ignée pour les rechercher, car cet immense effort d'intuition introspective en vaut la peine. Au coeur du grand vide du ciel, il y a des feux qui brûlent et il y a aussi des feux qui brillent. C'est sur la dialectique de la combustion et de la lumiére que Costis a basé le message poétique et humain de sa métaphore. Ce n'est pas la foudre qui brúle qui nous appelle e mieux vivre: c'est bien celle qui brille, celle de l’éclat de l’éclair.
La manifestation de Costis se présente donc bien comme une exposition d'objets philosophiques dont la présence a pour ultime justification le fait à la fois simple et redoutable de nous inciter à une réflexion sur la double valence du feu alchimique. Une manière de nous faire assister à la victoire permanente de la vie sur la mort et de la lumière sur les cendres de l’ombre. Le champ électrique a livré son secret.
Pierre RESTANY, Paris le 13 octobre 1994
Το ηλεκτρικό πεδίο
και το μυστικό του
Ο Κωστής Τριανταφύλλου συνεχίζει το αέρινο ταξίδι του πάνω στη μεταφορική έννοια του κεραυνού: σήμερα αυτό ίσως γίνεται πεδίο πιο εύληπτο. Είναι πράγματι το ηλεκτρικό πεδίο στο οποίο αναφέρεται, δηλαδή ένας οριοθετημένος χώρος από την αφύπνιση της συνείδησης και την έκπληξη που συνεπάγεται.
Ο κεραυνός σηματοδοτεί στο βάθος της προοδευτικής ηχητικής διαδοχής της βροντής το ύψιστο στάδιο και το ουσιαστικό σημείο αυτής της συνείδησης του είναι. Ο κεραυνός μπορεί να εκδηλωθεί ανά πάσα στιγμή από την ώρα που έχει αναγγελθεί από το χαρακτηριστικό βόμβο της βροντής: η εμφάνισή του δηλώνεται σαν ο φυσικός επίλογος της αναμονής. Είναι το σημείο και συγχρόνως όμως το ηρεμιστικό της υπαρξιακής αγωνίας που εμπεριέχεται μέσα στα αντικείμενα που μας παρουσιάζει σήμερα ο Κωστής Τριανταφύλλου και που δεν θα διστάσω να τα ονομάσω αντικείμενα φιλοσοφικά ή μάλλον υπαρξιακά. Ο κεραυνός είναι με μεγάλη σαφήνεια προσδιορισμένος ως οντολογικό φαινόμενο. Το μη είναι αντανακλάται στο εγώ και όλο το ταλέντο του καλλιτέχνη έγκειται στην ευφυία του να συλλάβει αυτή τη λεπτή στιγμή, όπου όλα συμβαίνουν όταν παράγεται η αστραπή εκδηλώνοντας τη λάμψη της.
«Eclat Eclair»*: Αυτός είναι ο τίτλος του τελευταίου ποιήματος του Κωστή Τριανταφύλλου το οποίο διασαφηνίζει με μία ανέκκλητη διορατικότητα αυτή την έννοια της ετοιμότητας του είναι, έτσι ώστε να ανακαλύψει την ταυτότητά του τη στιγμή την πιο κρίσιμη της συνειδητοποίησής του. Πραγματικά πρόκειται εδώ για υπαρξιακή άσκηση με την έννοια την πιο διανοητική και πνευματική του λόγου.
Το φαινόμενο αυτό μέσα στην ανθρώπινη διάσταση που του δίνει ο Κωστής Τριανταφύλλου, ανάγεται ουσιαστικά στην «ελεύθερη» ηθική (morale Iaique) άσκηση του είναι σε σχέση με το ηλεκτρικό πεδίο, δηλαδή την ηλεκτρική φύση του σύμπαντος. Αυτό που ο καλλιτέχνης επιδιώκει να μας καταδείξει δια μέσου των διαφορετικών μηχανισμών της δημιουργίας τoυ, είναι αυτή η δυνατότητα συγχρόνως μη καθορισμένη και απεριόριστη, στην οποία η φύση του ουρανού και της γης μας παραπέμπει: στην αποκάλυψη του εαυτού μας από εμάς τους ίδιους.
Όλη η τέχνη του ενυπάρχει μέσα σ' αυτή τη στιγμή της αλήθειας ουσιαστικά πιο οργανικής και από τη φύση ακόμα, που προσφέρει σε όλους μας, χωρίς εξαίρεση μέσα στο διάστημα ενός βλέμματος στραμμένου στον ουρανό. Γιατί μέσα στις ηλεκτρονικές μηχανές που τοποθετεί στα έργα του, δεν υπάρχει μόνο η παρουσία του κεραυνού, αλλά επίσης η υπονοούμενη φυσική συνέπεια, δηλαδή η αναφορά στον ουρανό και στην οπτική μας, έναν ουρανό που δεν έχει όρια δυσδιάστατα και που μπορεί να συνοψιστεί στη γραμμή μίας αστραπής ανάμεσα στους δύο πόλους, ανάμεσα σε δύο σημεία ηλεκτρικού συσχετισμού.
Η μέθοδος της αντίληψης του Κωστή Τριανταφύλλου είναι σφαιρική, σε συνάρτηση με την εννοιολογική του φαντασία Το σημείο του κεραυνού στον ουρανό είναι προφανώς μια μεταφορική έννοια ουσιωδώς ποιητική και μπορεί να δεχτεί όλους τους φορείς, έναν λαβύρινθο, μαρμαρόσκονη, γη, θραύσματα μπρούντζου ή σίδερου, λάβα, ή ένα εικαστικό πεδίο επαναπροσδιορισμένο.
Το σημαντικό της πρότασης που καταθέτει, βρίσκεται μέσα στην πιο απλή διαλεκτική του φυσικού φαινομένου, τη διαδοχική πορεία του κεραυνού, ανάμεσα σε αγώγιμα στοιχεία και τα αντίθετά τους, αυτά που αρνούνται να επιτρέψουν να διανεμηθεί το ηλεκτρικό ρευστό. Έτσι ο κεραυνός του Κωστή Τριανταφύλλου είναι αξεχώριστος από το τμήμα του ουρανού μέσα στο οποίο ο κεραυνός εμφανίζεται και εξαπλώνεται. Αυτό όμως το κομμάτι του ουρανού είναι η ίδια η προέκταση της μεταφορικής έννοιας της ηλεκτρικής φωτιάς: άπιαστη, αόρατη, βρίσκεται ανάμεσα στον ίδιο τον κεραυνό και το υλικό διάστημα της εγγραφής του, που είναι τα θραύσματα του μπρούντζου, η εικαστική επιφάνεια ή το διάστημα ανάμεσα σε δύο ευαίσθητα σημεία. Αυτή η ταινία ουρανού, θάλεγα υπερυψώνει λοιπόν αυτή τη μεταφορική έννοια που αποτελεί απόλυτο τμήμα της και παρουσιάζεται σαν μία ζώνη άυλης ευαισθησίας, άρρηκτα συνδεδεμένης με τον κεραυνό.
Ο κεραυνός στο έργο του Κωστή Τριανταφύλλου βρίσκει το πνευματικό του περιβάλλον. Είναι λοιπόν μια διπλή ενότητα, κεραυνός συν κενό, την οποία ο Κωστής Τριανταφύλλου μας δίνει να διαισθανθούμε μέσα στο ηλεκτρικό πεδίο. Το εγχείρημα όπως το αντιλαμβανόμαστε είναι πλούσιο σε νοήματα. Όχι μόνον ο Κωστής Τριανταφύλλου, ο μάγος, συγκαλεί τον κεραυνό, αλλά ταυτόχρονα εμπλουτίζει το ηλεκτρικό πεδίο με όλες τις συνδηλωτικές έννοιες ενός κενού γεμάτου, όπου η ενέργεια κατανέμεται ελεύθερα. Αυτή η ζωογόνος ενέργεια είναι ο κατ΄ εξοχήν ορισμός της ευαισθησίας. Αυτή η ευαισθησία που βρίσκεται αδιάρρηκτα συνδεδεμένη με τον κεραυνό είναι από μόνη της το φυσικό πεδίο της ανάπτυξης και της επικοινωνίας. Ο κεραυνός εμφανίζεται σαν ένα φαινόμενο συμπαγές και ολοκληρωμένο κατά τη διάρκεια της εκδήλωσής του, που είναι ταυτόχρονα ορατή και ευαίσθητη.
Μέσα στην αστραποβόλο παρέμβασή τoυ, η ηλεκτρική φωτιά γίνεται σύμβολο την ίδια στιγμή της εμφάνισής της. Αυτό που o Κωστής Τριανταφύλλου μας προτείνει να δούμε είναι η συμβολική της φωτιάς στην καθαρή μορφή της. Και ανταμώνει έτσι μ΄ αυτόν τον τρόπο το μεγάλο αλχημικό μήνυμα του Yves Klein. Ο Κωστής Τριανταφύλλου ξέρει ότι στο κέντρο του κενού υπάρχουν φωτιές που καίνε. Δεν δίστασε να δανειστεί την πύρινη οδό για να τις αναζητήσει, γιατί αυτή η τεράστια προσπάθεια αυτογνωσιακής ενδοσκόπησης αξίζει τον κόπο. Στο κέντρο του μεγάλου κενού του oυραvoύ, υπάρχουν φωτιές που λάμπουν και υπάρχουν ακόμη φωτιές που καίνε. Είναι πάνω στη διαλεκτική της ανάφλεξης και του φωτός που ο Κωστής Τριανταφύλλου στήριξε το ανθρώπινο και ποιητικό μήνυμα της μεταφορικής του έννοιας. Δεν είναι ο κεραυνός που καίει, που μας καλεί να σβήσουμε καλύτερα: είναι πράγματι αυτός που λάμπει, αυτός της λάμψης της αστραπής.
Η έκφραση του Κωστή Τριανταφύλλου παρουσιάζεται πραγματικά λοιπόν σαν μια έκθεση φιλοσοφικών αντικειμένων των οποίων η παρουσία έχει σαν μια έσχατη δικαίωση το γεγονός, συνάμα απλό αλλά και τρομερό, να μας παρακινήσει σε ένα στοχασμό πάνω στη διπλή διάσταση της αλχημικής φωτιάς. Ένας τρόπος να μας κάνει να δούμε από κοντά τη διαρκή νίκη της ζωής πάνω στο θάνατο και του φωτός πάνω στις στάχτες της σκιάς. Το ηλεκτρικό πεδίο πρόδωσε το μυστικό του.
Pierre Restany, Παρίσι, 13 Οκτωβρίου 1994
Μετάφραση: Ευγενία Παπαθωμά
* Σημ. της μτφρ.: Ιclat-Eclair ηχητικός και εννοιολογικός τίτλος στα γαλλικά, όπου το θclat εκλαμβάνεται σαν λάμψη ή και σαν θραύσμα, έκρηξη, κλέος.